
Θεωρώ πως είναι μεγάλη μου τιμή να σας παρουσιάσω την γενετίστρια Βάσω Επισκόπου, που με σύμμαχο το γονίδιο της κίνησης πραγματοποίησε ένα άλμα στη γενετική και το κάνω με ιδιαίτερη χαρά αλλά και συγκίνηση.
Μέσα σε όλο αυτό τον ορυμαγδό και σε όλη αυτή τη διαπλοκή, την αβεβαιότητα και τη μαυρίλα, μέσα στις επικρίσεις για τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα και τη γενική απαξίωση για τους Έλληνες, ξεπρόβαλε στο παγκόσμιο στερέωμα μια γλυκειά ευγενική μορφή που μας γλύκανε την πίκρα.
Η είδηση για το τελευταίο της επίτευγμα πέρασε μάλλον στα ψιλά γράμματα των εφημερίδων επισκιαζόμενη απο τους τριγμούς και την αναταραχή που προκάλεσε στην κοινωνία μας το αιφνίδιο κλείσιμο της ΕΡΤ. Αξίζει όμως μιλήσουμε και για την ίδια αλλά κυρίως και για το επιστημονικό της έργο.
Είναι η γενετήστρια, Βάσω Επισκόπου. Μια ακόμα Ελληνίδα που διακρίνεται για το ερευνητικό της έργο στο εξωτερικό και την προσφορά στη επιστήμη της γενετικής, αυτή τη φορά.

– Μια ζεστή προσωπικότητα, ένα αφοπλιστικό χαμόγελο και μια καρδιά που μας χωρούσε όλες. Νιώθαμε σε κάθε βήμα της σχολικής μας ζωής μια ζεστή παρουσία ανάμεσα μας , έναν ανθρωπο έτοιμο να προσφέρει οποιαδήποτε ηθική συμπαράσταση. Η Βάσω ήταν η κινητή μας εγκυκλοπαίδεια , ο homo Universalis της τάξης . Μας ήταν πάντα απαραίτητη. Eμεις που τη γνωρίσαμε περισσότερο, είδαμε ένα παιδί μα κι έναν ανθρωπο που έκανε συνεχή προσπάθεια να καλυτερεύση τον εαυτό του…
Αυτή είναι η Βάσω μας όπως την περιγράφει χαρακτηριστικά στο «Θησαυρό» της τάξης τους, αυθόρμητα η διπλανή της στο θρανίο και όπως την γνωρίζαμε όλες γύρω.
Αυτή η νεαρά Κυρία με το όμορφο προσωπάκι και το γλυκό χαμόγελο, τελειώνοντας το σχολειό κάποια στιγμή εκεί στο δρόμο των θετικών επιστημών και καθ’ οδόν για το Πολυτεχνείο κάπου στη διαδρομή ανακάλυψε τον έρωτά της για τη Βιολογία . Ετσι, «ξεστράτισε » και έγινε βιολόγος. Σπούδασε τις βασικές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας και μετά συνέχισε στο University (Medical Centre), New York όπου ασχολήθηκε με τη έρευνα στη γενετική και πήρε το διδακτορικό της.
Από το 2007 η Βάσω Επισκόπου είναι καθηγήτρια της Αναπτυξιακής Βιολογίας στην Ιατρική σχολή του Imperial College στο Λονδίνο και από το 2011 επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του MRC Clinical Sciences Centre, Imperial College London.

Η διακεκριμένη μας πια, γενετίστρια, έχει κάνει πολλές πρωτοποριακές ανακαλύψεις που αφορούν νευρικές παθήσεις και ανοίγουν δρόμους θεραπείας για αυτές.
Ένα νέο γονίδιο που ανακάλυψε δίνει ελπίδες σε εκατομμύρια ασθενείς που πάσχουν από εκφυλιστική παράλυση των άκρων ή έχουν υποστεί τραυματισμό των νεύρων της σπονδυλικής τους στήλης.
– «Πριν από 10 χρόνια είχα κάνει την ανακάλυψη ενός νέου γονιδίου που το ονόμασα »Αρκαδία», από τη μυθική γη του Πάνα και των νυμφών. Τα γονίδια είναι γενετικοί τόποι στο χρωμόσωμα του ανθρώπου, και θέλησα να δώσω σε αυτούς τους γενετικούς τόπους το όνομα του δικού μου αγαπημένου μέρους, της Αρκαδίας. Οι ανακαλύψεις μας δημοσιεύτηκαν σε δύο άρθρα στο περιοδικό Nature και εξηγούν ότι κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής φάσης η »Αρκαδία» είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της κεφαλής και του εγκεφάλου στον οργανισμό. Επίσης δημοσιεύσαμε ότι η »Αρκαδία» έχει και δράση προστατευτική στον ώριμο πια οργανισμό, ενάντια στον καρκίνο. Πρόσφατα βρήκαμε ότι η »Αρκαδία» έχει ένα ομόλογο παρόμοιο γονίδιο, το που ονόμασα »Αρκαδία 2».
Παρατηρήσαμε ότι εκφράζεται συγκεκριμένα στον νευρικό ιστό, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και στον ώριμο άνθρωπο και ποντίκι, αφού όλα τα πειράματά μας γίνονται σε ποντίκια. Τα ποντίκια είναι καταπληκτικό πειραματικό μοντέλο, γιατί είναι πολύ κοντά στον άνθρωπο εξελικτικά. Μας δίνουν τη δυνατότητα να αφαιρέσουμε γονίδια για να δούμε τα συμπτώματα της αφαίρεσής τους στον ζωντανό οργανισμό του ποντικού άλλα και του ανθρώπου.
Η »Αρκαδία 2», όταν αφαιρεθεί από τα ποντίκια, σταματά ή γίνεται ημιτελώς η ανάπτυξη των κινητικών νευρώνων. Ως γνωστόν, οι κινητικοί νευρώνες βρίσκονται στη σπονδυλική στήλη και εκτείνουν μακρύς άξονες για να επικοινωνήσουν με τους μυς στην περιφέρεια του σώματος και να τους κινήσουν. Δηλαδή είναι υπεύθυνοι για όλες τις κινητικές λειτουργίες (ομιλία, αναπνοή, σίτιση κ.λπ.). Χωρίς την «Αρκαδία 2», όμως, οι νευρώνες αυτοί δεν μπορούν να φτάσουν τους πιο μακρινούς μυς όπως αυτοί που βρίσκονται στα άκρα και έτσι υπάρχει παράλυσις. Οι μύες δεν μπορούν να κινηθούν χωρίς τη νεύρωσή τους από τους κινητικούς νευρώνες.
Βρήκαμε λοιπόν ότι η »Αρκαδία 2» είναι απαραίτητος παράγοντας για την επιμήκυνση αυτών των αξόνων κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Επιπλέον ανακαλύψαμε ότι το ίδιο γονίδιο ρυθμίζει μια μεγάλη οικογένεια παραγόντων, οι οποίοι εκκρίνονται και λέγονται »Bone Morphogenetic Proteins (BMP)». Αυτοί οι παράγοντες παίζουν τον ίδιο σημαντικό ρόλο με την »Αρκαδία 2»».
Τι είναι οι παράγοντες «BMP»; Είναι ορμόνες;
– «Παράγοντες ονομάζουμε στη Βιολογία τις πρωτεΐνες που παράγονται από τα γονίδια (το DNA όπου οι πρωτεΐνες είναι κωδικοποιημένες). Στη συνέχεια οι πρωτεΐνες είτε μένουν μέσα στο κύτταρο είτε εκκρίνονται στον εξωκυττάριο χώρο. Το ίδιο κάνουν οι παράγοντες »BMP» και οι ορμόνες. Γι’ αυτό λέγονται παράγοντες σήμανσης. Επικοινωνούν με άλλα κύτταρα που βρίσκονται μακριά από αυτά που τους παράγουν και τους δίνουν οδηγίες να διαφοροποιηθούν και να φτιάξουν κάποιον άλλο ιστό ή να προκαλέσουν κάποια λειτουργία.
Η αναγνώριση των παραγόντων »BMP» από τα κύτταρα ανοίγει ένα μονοπάτι σήμανσης που οδηγεί στην ενεργοποίηση γονιδίων που εκτελούν τις οδηγίες τους.
Εμείς βρήκαμε ότι οι παράγοντες »BMP» , που εκκρίνονται από τους μυς των άκρων, δηλαδή στην περιφέρεια, ενεργοποιούν το μονοπάτι σήμανσης στους κινητικούς νευρώνες, που κάνουν τους άξονές τους να προχωρήσουν πιο πέρα, να επιμηκυνθούν. Αυτή είναι η όλη ιδέα».

– Ποιες ασθένειες θα μπορέσουν μελλοντικά να βρουν ίαση, μέσα από αυτή την ανακάλυψη;
«Πιστεύουμε ότι αυτές οι μελέτες θα εμπνεύσουν εμάς και άλλους ερευνητές στο να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε αυτή τη γνώση για να καταλάβουμε τις ασθένειες των κινητικών νευρώνων. Σε αυτού του είδους τις ασθένειες, σαν κι αυτή από την οποία πάσχει και ο διάσημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ, δεν υπάρχει καμία θεραπεία και οι περισσότεροι που διαγιγνώσκονται έτσι, πεθαίνουν μέσα σε δυο χρόνια από παράλυση. Είναι εκφυλιστικές παθήσεις των κινητικών νεύρων.
Οι άξονες και οι νευρώνες εκφυλίζονται και πεθαίνουν και έτσι οι μύες παραλύουν και δεν μπορεί να υπάρξει κίνηση. Είναι κυρίως κληρονομικές. Μάλιστα γνωρίζουμε μερικά από τα γονίδια που ευθύνονται για αυτό.
Η ανακάλυψή μας θα βοηθήσει στο να καταλάβουμε πώς τα νεύρα και οι άξονές τους εκφυλίζονται στις ασθένειες αυτές, και αν μεταλλάξεις στο γονίδιο της »Αρκαδια 2» συμμετέχουν στον εκφυλισμό αυτό. Επίσης οι παράγοντες »ΒMP» ίσως να μπορούν να χορηγηθούν για να διατηρηθούν οι άξονες που ενώνουν τους νευρώνες με τους μυς σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ακόμα θάνατος των νευρώνων, δηλαδή σε πρώιμο στάδιο της ασθένειας. Η αναγέννηση αξόνων γενικά είναι αδύνατη στις περισσότερες περιπτώσεις τραυματισμού, όπως αυτήν της σπονδυλικής στήλης. Ελπίζω όμως ότι η γνώση αυτή για τον ρόλο του νέου γονιδίου να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί για την αναγέννηση αξόνων για την επανασύνδεση του νευρικού με τον μυικό ιστό και επαναφορά κίνησης». Εχω αφιερώσει τη ζωή μου στη δουλειά αυτή, γιατί μου αρέσει πάρα πολύ η έρευνα ( πάντα μου άρεσε) . Για μένα είναι μεγάλη ικανοποίηση να μπορέσω στη ζωή μου να προσφέρω κάτι στην ανθρωπότητα, που να τη φέρει πιο μπροστά. Να την κάνει να προοδεύσει. Το θεωρώ καθήκον μου».
– Η επιστήμη της γενετικής όσο προοδεύει πλησιάζει τον Θεό;
«Η επιστήμη, μάς δείχνει τη μέθοδο για το πώς να ερευνούμε τον φυσικό κόσμο και πώς να ανακαλύπτουμε πράγματα. Θεωρώ ότι το σημαντικότερο προσόν που έχει ο άνθρωπος, είναι το μυαλό του. Να μπορεί δηλαδή να φτάνει και να ρωτάει τη φύση. Αυτό λοιπόν, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, κάποιος θα μπορούσε να το εξηγήσει κι έτσι: Οτι οι ανθρώπινες ανακαλύψεις πλησιάζουν τον Θεό».
**********
Τα λόγια , τα παρμένα μέσα από συνέντευξη της (στο » Έθνος») και τονισμένα με τα φωσφωριζέ τα γράμματα, μου θύμησαν την νεαρή μαθήτρια που λέγαμε πιο πάνω. Διαφαίνεται ξεκάθαρα, πως σαν γενετήστρια η Βάσω η Επισκόπου εξακολουθεί να προσφέρει – στην κοινωνία και στην επιστήμη- όπως τότε στις συμμαθήτριες της, παραμένοντας κατά βάθος αναλλοίωτη… Η γλυκειά Βασούλα της εφηβείας και των νεανικών μας χρόνων.
Συγχαρητήρια Βάσω! Μας κάνεις όλους πολύ περήφανους. Να είσαι καλά και να συνεχίσεις έτσι και ακόμα καλύτερα. Μπορεί στο πρακτικό να μη διδάχτηκες λατινικά αλλά το «Non ministrari sed ministrare» κατάφερες και το έκανες -το κάνεις- πράξη. Άνθρωποι σαν εσένα, σίγουρα φέρνουν την ανθρωπότητα ένα βήμα πιο μπροστά και αποδεικύουν σε όλους μας ότι η Επιστήμη δεν σκοτώνει τον Άνθρωπο που κρύβουμε μέσα μας από παιδιά!
Σε ευχαριστούμε, Κοριτσάκι.
Μου αρέσει αυτό:
Μου αρέσει! Φόρτωση...